تقی الدین نهبانیتقی الدین نهبانی، عالم، قاضی و بنیانگذار حزب آزادیبخش اسلامی فلسطین در قرن چهاردهم هجری می‌باشد. ۱ - معرفی اجمالیبیستم میلادی. وی در ۱۳۲۷ ق/ ۱۹۰۹ در روستای اجزم (از توابع شهر حیفا) به دنیا آمد. پدرش شیخ ابراهیم، معلم و مفتی شام بود. تحصیلات مقدماتی را در سوریه گذراند و آن را در ۱۹۲۲ در زادگاهش تکمیل کرد. وی در سیزده سالگی حافظ قرآن شد. آنگاه به مصر سفر کرد تا در الازهر به تحصیل بپردازد. وی توانست به درجه «عالم» از دانشکده شریعت دانشگاه الازهر نایل آید و پس از آن به «کانون جهانی قانون شرع» زیر نظر دانشگاه الازهر وارد و اجازه قضاوت گرفت و سپس دو سال در دارالعلوم به مطالعه زبان عربی پرداخت و موفق به دریافت گواهینامه تحصیلی زبان و ادبیات عرب شد. بعد از اتمام تحصیلات به حیفا در فلسطین بازگشت و مدرس علوم شرعی گردید تا به این وسیله به گسترش روح ملی گرایانه دینی دانش آموزان و تاثیرگذاری بر تفکر و گرایشات آینده آنها کمک کند. او مدتی بعد به قضاوت در دادگاه‌های شرعی بیسان، طبریه، قدس ، رام الله و حیفا پرداخت. ۲ - شروع فعالیت‌های سیاسیپس از قیام مردم فلسطین و شهادت شیخ عزالدین قسام، وی علاوه بر فعالیت‌های قضایی به فعالیت سیاسی پرداخت و «جمعیت اعتصام اسلامی» را در ۱۹۳۸ تاسیس کرد که اهداف آن بیرون راندن اشغالگران انگلیسی از فلسطین و جلوگیری از مهاجرت یهودیان به آن سرزمین بود. او همراه خانواده‌اش، بعد از تاسیس دولت اسرائیل در ۱۹۴۸ به بیروت رفت و هنگامی که کرانه باختری به اردن ملحق شد، به عنوان یکی از اعضای دادگاه شرعی استیناف قدس منصوب گردید. در ۱۹۵۱ از شغل خود استعفا داد و نامزد نمایندگی مجلس شد، اما موفق به راهیابی به آن نگردید؛ از آنرو به عنوان مدرس دانشکده اسلامی عمان (پایتخ اردن) به کار پرداخت. ۳ - تشکیل حزب آزادیبخش اسلامینبهانی به عضویت اخوان المسلمین درآمد، اما پس از مدتی با گروهی از همفکران خود از این جمعیت کناره گرفت. در ۱۳۳۱/ ۱۹۵۲ از تدریس دست کشید و به فعالیت‌های دینی پرداخت و حزب «آزادیبخش اسلامی» را به امید تجدید حیات اسلامی و برپایی «خلافت اسلامی» در بیت المقدس بنا نهاد. وی این حزب را به پیروی از آیه ۱۰۴ سوره آل عمران تشکیل داد و در همین سال دو کتاب منتشر شد که مبنای فکری حزب آزادیبخش را تشکیل می‌داد: الدوله الاسلامیه طرح مقدماتی و کلی نظام حکومتی در اسلام و نظام الحکم فی الاسلام، معرفی نظام آرمانی اسلام در تمام جنبه‌های سازمانی آن. هدف اصلی و اساسی حزب، الغای دولت‌های اسلامی و برقرای مجدد خلافت اسلامی بود بر اساس نگرش حزب، جهاد دایمی بر ضد صیونیست‌ها با دیگر دشمنان اسلام تنها باید به دستور خلیفه مسلمین صادر می‌شد. دولت اردن هیچگاه، حزب او را به رسمیت نشناخت و وزارت کشور آن، به سبب تعارض برنامه‌های حزب با قانون اساسی اردن، برایش مجوز صادر نکرد، اما مقامات رسمی اردن هرگز حزب را تحریم نکردند. ۴ - بازداشت و شکنجهوی در ۱۳۳۲/ ۱۹۵۳ به دلیل محدودیت‌هایی که دولت اردن برایش ایجاد کرد، به سوریه رفت. دعوت نبهانی در کشورهای عربی و اسلامی انتشار یافت و او جهت اشاعه افکارش ناگزیر به دیگر کشورهای اسلامی چون لبنان و ترکیه سفر کرد و نامه‌هایی را برای جلب حاکمان عرب فرستاد تا آنها حکومت را رها کرده و تسلیم حزبش شوند ولی دعوتش خوشاند حکومت‌های عربی واقع نشد او در معرض بازداشت و شکنجه قرار گرفت. ۵ - انتشار مجله الرایه و نشریات سیاسیدر ۱۹۵۴ مجله الرایه را منتشر نمود که سه ماه دوام آورد. همچنین نشریات سیاسی دیگری نیز انتشار داد. همین امر سبب گردید تا گروه زیادی از مردم (که نجات و سلامتی را در حزب او می‌دیدند) به آن بگروند. نبهانی در ۱۹۵۶ به لبنان رفت و به جهت مشکلات پیش آمده از سوی حکومت‌ها مخفی شد و تغییر چهره و لباس داد. ۶ - وفاتحزب، پس از جنگ ژوئن ۱۹۶۷ اعراب و اسرائیل، در اردن توسعه یافت و رهبریش به عمان منتقل گردید. تقی الدین نبهانی در ۱۳۹۸ ق/ ۱۹۷۷ در لبنان در گذشت. [۲]
زرکلی، خیرالدین، تتمه الاعلام، ج۱، ص۹۲-۹۳.
[۳]
موسسه دائرة المعارف الفقه الاسلامي، دانشنامه جهان اسلام، ج۶، ص۶۲۵-۶۲۸.
[۴]
زرکلی، خیرالدین، ذیل الاعلام، ص۱۷۱.
۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ ایران، برگرفته از مقاله «تقی الدین نهبانی». |